„Wilk”

Warszawski Marymont, dwudziestolecie międzywojenne. W biednej wówczas dzielnicy dorasta  Rysiek Lewandowski; marzy on o wyrwaniu się ze środowiska lumpenproletariatu, którego trzon stanowią złodzieje, bezrobotni i alkoholicy. Chce żyć lepiej, mocniej, prawdziwiej. Jego idolem jest bohater westernów – Ken Maynard – do którego pragnie się upodobnić. Lewandowski postanawia zerwać ze swoją złodziejską przeszłością i odnaleźć odpowiedzi na dręczące go pytania. Podczas poszukiwania wyidealizowanego świata, młody mężczyzna doświadcza niezrozumienia, obłudy, upokorzeń. W końcu dociera do Komunistycznej Partii Polskiej – zachłystuje się socjalistyczną ideologią, która jawi mu się jako nadzieja na zmianę społecznego ładu.

Debiut literacki Hłaski, który czekał na publikację ponad sześćdziesiąt lat, ujrzał światło dziennie zupełnie przypadkiem – został znaleziony we wrocławskim Ossolineum przez jednego ze studentów, który przygotowywał pracę magisterską o innym utworze pisarza.

Hłasko napisał „Wilka” w wieku 19 lat i książka ta jest poniekąd zapowiedzią późniejszej twórczości artysty, w której motywem przewodnim jest bunt i poszukiwanie sensu życia w realiach socrealistycznej Polski. Nie da się jednak ukryć, że niezdarny i chaotyczny nieco styl autora „Pięknych dwudziestoletnich” zdradza młody wiek pisarza, który dopiero zaczyna szlifować swój warsztat literacki. Kanwą „Wilka” staje się dojrzewanie bohatera na tle brutalnych czasów, w jakich przyszło mu żyć. W powieści przebija się fascynacja naturalizmem – charakterystyka mieszkańców Marymontu i warunków, w jakich przyszło im egzystować, jest niemalże turpistyczna. Naturalistyczny wydźwięk nadaje Hłasko także przedwojennej Warszawie, ukazując drzemiącą w niej nędzę i beznadzieję, także rodzącą się w świadomości Polaków chęć buntu przeciwko zastanej rzeczywistości. Mięsiste dialogi i urzekająco wierne odwzorowanie ówczesnego klimatu sąsiaduje tutaj z nierównym, nieco manierycznym sposobem pisania, którego jednak z rozwojem swojej twórczości Hłasko się pozbywa.  Co ciekawe, sam autor pochodził z rodziny inteligenckiej i książkę stworzył nie na bazie własnych doświadczeń, ale intensywnego eksplorowania marymonckich rejonów. Podkreślić jeszcze warto, że „Wilk” został wydany w dwóch edycjach: popularnej – opatrzonej szczegółowymi przypisami – oraz krytycznej, której wstęp historycznoliteracki wyjaśnia genezę powieści, a także podejmuje próbę przybliżenia struktury dzieła.