Gdy gra przejmuje kontrolę…

Czym się różni uzależnienie od gier komputerowych od innych uzależnień?

– Jeżeli chodzi o kryteria diagnostyczne to są one podobne: utrata kontroli nad graniem. Staje się ono podstawową czynnością i zaabsorbowanie nią dominuje.

Różnica polega na tym, ze w przypadku uzależnienia od gier internetowych mamy do czynienia z uzależnieniem behawioralnym a nie substancjonalnym. Na powstawanie tego nałogu (wolę ten termin niż uzależnienie) wpływają też w istotny sposób same gry, w których występuje immersja i często ich cechy mogą zwiększać problemy wynikające z nadmiernego grania.

Jakie są pierwsze objawy uzależnienia?

– Stan ZKGI (Zaburzenie Korzystania z Gier Internetowych) – taką nazwę proponuję, żeby wprowadzić do języka polskiego w miejsce Internet Gaming Disorder może zostać rozpoznany, jeśli u osoby badanej zostanie stwierdzonych pięć (lub więcej) z dziewięciu kryteriów, przy czym muszą one wystąpić w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie. Te pierwsze sygnały są bardzo podobne do uzależnienia od alkoholu. Pozwolę sobie wymienić wszystkie dziewięć:

1. Zaabsorbowanie grami internetowymi, polegające na myśleniu o poprzednich grach i wyczekiwaniu kolejnej gry w czasie, kiedy się nie gra. Granie w gry internetowe staje się dominującą czynnością w życiu codziennym.
2. Objawy odstawiennne pojawiające się, gdy dana osoba zostaje pozbawiona możliwości korzystania z gier internetowych, zamierza zredukować lub zaprzestać grania, takie jak: drażliwość, frustracja, złość, niepokój lub smutek. Nie występują jednak żadne somatyczne dolegliwości związane z zaprzestaniem grania.
3. Tolerancja – to potrzeba spędzania coraz więcej czasu na granie w gry internetowe.
4. Nieskuteczne próby zaprzestania, zredukowania lub kontrolowania swojego udziału w grach internetowych.
5. Utrata zainteresowania innymi poprzednimi hobby i rozrywkami w wyniku udziału w grach internetowych. Gry niejako wchodzą w miejsce dotychczasowych zajęć, całkowicie je wypierając.
6. Nadmierne korzystanie z gier internetowych mimo posiadania wiedzy na temat powodowania przez nie problemów psychospołecznych.
7. Oszukiwanie członków rodziny, terapeutów lub innych osób, co do ilości czasu spędzanego na korzystanie z gier internetowych.
8. Korzystanie z gier internetowych, aby uciec lub przynieść sobie ulgę od negatywnego nastroju (np. poczucia bezradności, winy, niepokoju).
9. Narażenie lub utrata istotnej więzi, pracy, szans edukacyjnych lub zawodowych w wyniku korzystania z gier internetowych.

Czy w takich wypadkach niezbędna jest terapia?

Jeżeli są potwierdzone objawy to tak. Głównie psychoterapia poznawczo-behawioralna – podobnie jak w przypadku innych uzależnień.

Czy można uzależnić się od internetu i portali społecznościowych? Czym to się różni od uzależnienia od gier?

Obecnie trwa dyskusja wśród naukowców. Jedynie ZKGI zostało uznane za spełniające kryteria (do rozważenia – weryfikacji w ciągu najbliższych lat). Pozostałe –  portale społecznościowe i internet – nie są uznawane za uzależnienia.

Czy częściej na tę przypadłość zapadają mężczyźni czy kobiety? Starsi czy młodsi? Kto jest w szczególności narażony na uzależnienie?

Osoby młodsze, płci męskiej, szczególnie Azjaci. Przegląd badań na temat czynników ryzyka ZKGI z roku 2012, który opublikowali Kuss i Griffith wymienia wiele cech osobowości, które mogą predysponować do tego zaburzenia. Autorzy ci znaleźli 12 prac poświęconych temu zagadnieniu i stwierdzili znaczące różnice między nimi: od opisów kazuistycznych po duże badania populacyjne. Większość badań dotyczyła grupy największego ryzyka, jaką są osoby młode: od pierwszych klas szkoły podstawowej po studentów uniwersytetów. Cechy osobowości były oceniane za pomocą różnych metod. Zdaniem autorów tej publikacji wykazano u osób charakteryzujących się ZKGI istotnie częstsze występowanie następujących cech osobowości:

• cechy osobowości unikającej lub schizoidalnej
• samotność i introwersja
• agresywność i wrogość
• zahamowanie społeczne
• skłonność do nudzenia się
• poszukiwanie wrażeń
• upośledzona samokontrola i cechy narcystyczne
• zła samoocena
• neurotyczność
• zwiększone nasilenie lęku
• mała inteligencja emocjonalna
• mała samoskuteczność w realnym życiu kontrastująca z dużą samoskutecznością w świecie wirtualnym
• mała ugodowość

ZKGI wiąże się także z błędnym podejmowaniem decyzji i preferencjami do uzyskiwania natychmiastowej nagrody (wskazuje się na rolę impulsywności w płacie czołowym). Mechanizm ten jest charakterystyczny dla wszystkich uzależnień. Weinstein i Lejouyeux podsumowują badania na ten temat na osobach z nałogiem gier wideo i stwierdzają: osoby te przejawiają zaburzenia układu nagrody, hamowanie mechanizmów kontroli i podejmowania decyzji podobne do osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych.

Istnieją ośrodki, które specjalizujące się w leczeniu tego nałogu na równi z uzależnieniami od hazardu, narkotyków czy alkoholu?

– W Polsce jeszcze nie ale są np. w Szwajcarii (Universite de Geneve). Jednymi z bardziej popularnych są strony organizowane przez organizacje samopomocowe np. On-Line Gamers Anonymous, którzy oferują pomoc opartą o teoretyczne założenia modelu Minnesota i Programu 12 Kroków.

Istnieje również organizacja Computer Gaming Addicts Anonymous, która wykorzystuje podobne założenia terapeutyczne. Tworzone są ośrodki terapii i programy w Europie (np. niemiecka poradnia dla nałogów behawioralnych w Mainz i angielski Capio Nightingale Hospital w Londynie) i w Stanach Zjednoczonych (ośrodek stacjonarny estart Internet Addiction Recovery Program w Seattle).

Japonii rząd podjął decyzję po analizie wyników badania przeprowadzonego przez Ministerstwo Edukacji, że należy stworzyć tzw. „obozy odwykowe” (ang.: fasting camps), w których osoby z nałogowym korzystaniem z gier są odcięte całkowicie od nowoczesnych technologii.

Jaką rolę odgrywają najbliżsi w przypadku leczenia uzależnienia?

– Jak w każdym uzależnieniu – bardzo ważną. Leczenie musi być systemowe, a wsparcie ze strony bliskich jest jednym z najważniejszych czynników terapeutycznych.